Genel Cerrahi Stajı Nasıl Yapılır (Çalışılır)

Giriş

Türkiye’de genel cerrahi stajları, Tıp Fakültesinin 4. sınıfında yapılır. Genel cerrahi staj süresi yaklaşık 8 haftadır ve 4 büyük stajdan biridir. 4. sınıfta yapılan diğer büyük stajlar; dahiliye, pediatri ve kadın doğum stajlarıdır.

Aşağıdaki yazımızda genel cerrahi ve cerrahların özellikleri ile genel cerrahi stajını nasıl daha iyi değerlendirip öğrenebileceğinize dair ip uçları bulacaksınız.

Genel cerrahi stajı nasıl yapılır, genel cerrahi stajına - sınavına nasıl çalışılır’ı öğrenmek için için önce sizi neyin beklediğini (neyle karşılaşacağınızı) bilmeniz gerekir. Çünkü cerrahi (genel cerrahi de dahil) ve cerrahlar diğer tıp alanları ve doktorlardan farklıdır (farklı olmak zorundadır). Şimdi bu farklılıkları ve genel cerrahi stajının nasıl daha yararlı geçirebileceğinizi, “ Keşke biri bunu bana stajımın başında söyleseydi! ” dememek için açıklamaya çalışalım.

Genel Cerrahiyi Öğrenmedeki Zorluklar

Cerrahi ve cerrahlar, diğer tıp dalları ve doktorlardan oldukça farklıdır. Bu yüzden herkes ameliyat yapmaya, izlemeye, öğrenmeye hevesli olmayabilir. İnsan bilmediğinden uzak durur. Cerrahın sadece ameliyat yapan birisi, cerrahinin de sadece ameliyat zannedilmesi bu konudaki en büyük yanılgıdır.

Cerrahinin Farklı Olmasının Nedeni

“Cerrahinin ana teması ameliyattır, cerrah da ameliyat yapan doktordur” tanımlaması doğrudur ama eksiktir.

Ameliyatla hastayı iyileştirmenin pek çok bileşeni bulunur, her aşama aynı zamanda zorlu bir karar sürecidir. Sadece tanı koyup ilaçla tedavi etmekten çok farklıdır;

1. Tanı: Cerrah tedavi ettiği hastalığı bilir, hastalığın teşhisini koyar.
2. Ameliyat Endikasyonu: Hastanın ameliyatlık olup olmadığına - cerrahiden fayda görüp görmeyeceğine karar verir (endikasyon koyar). Bazen bu iş öylesine karışıktır ki, karar verebilmek için konseyler kurulur ve hasta buralarda tartışılır.
3. Ameliyat Zamanlaması: Hastayı ne zaman ameliyat edeceğine karar verir (Acil - Elektif)
4. Preoperatif Hazırlık: Hastayı ameliyata en uygun şartlarda hazırlar (Beslenme, sıvı tedavisi, kanserde metastaz taraması vb). Birçok cerrahi hastalıkta hastalığa özel hazırlık gerekir.
5. Doğru Ameliyat: Cerrah hastası için uygun - doğru ameliyatı seçer. Bazı cerrahi hastalıklarda, uygulanabilecek birçok ameliyat çeşidi ya da tekniği olabilir.
6. Doğru Cerrahi Teknik: Cerrah her ameliyatı titiz ve kibar bir biçimde yapmalıdır. Bunu yapabilmesi için, anatomistten daha ayrıntılı bir cerrahi anatomi bilgisine, cerrahi teknik bilgiye (cerrahi teknik atlaslar), yeteneğe ve tecrübeye (eğitim aldığı hocalarının kalitesi, kendi kapasitesi, ilgisi) ihtiyacı vardır.
7. Postoperatif Bakım: Cerrah ameliyatını yaptığı hastayı dikkatlice takip eder. Postoperatif bakım; kanama, anastomoz kaçağı, DVT, infeksiyonlar vb komplikasyonları önleme, erken tespit etme ve diğer idame tedavilerini kapsar (beslenme, sıvı, ağrı kesici, antibiyotik, akciğer bakımı vd)
8. Komplikasyon Çıkarsa Tedavisi: Kimse başına gelsin istemez ama “komplikasyon cerrahın ikiz kardeşidir”, ondan ancak emekli olduğunda ayrılır. Komplikasyonlar standart dışı durumlar olduğu için ve de nadir göründükleri için, tedavileri çoğu zaman tartışmalı ve zordur (normal hastalığa göre). İyi cerrah komplikasyonu iyi tedavi eder, daha iyisi komplikasyon gelişmesini engeller.
9. Taburcu Sonrası Takip: Hasta taburcu olduktan sonra da ameliyatla ilgili veya hastalığıyla ilgili takip edilir.

Cerrah yukarıdaki sayılanları başarabilmek için 5 ana kaynaktan beslenir;

• Yazılı metinler (Textbooklar, internet kaynakları, tıbbi dergiler)
• Cerrahi anatomi atlasları
• Cerrahi teknik atlasları
• Ameliyat videoları
• Ustaları (hocaları)

Cerrahların Farklı Olmasının Nedeni

Bu konuyu Mehmet Öz’ün bir sözüyle açıklamaya çalışalım: Cerrah olarak kontrollü bir kibriniz olması gerekir. Kontrolsüz ise, insanları öldürürsün, ama bir kişinin göğsünü testereyle kesip, kalbini çıkarıp onu tamir edebileceğine inanmak epey bir kibir gerektirir. Sonra, başarırsanız ve hasta yaşarsa, dua edersiniz. Çünkü sizi bu noktaya getiren şey sadece Tanrı’nın lütfudur (Türk - Amerikalı Kalp Cerrahı, 1960- ~).
Cerrahların hemen hepsi azda olsa buna benzer duygular yaşarlar. Çünkü sorumluluk büyüktür, hasta cerrahına, kendi anatomisine sınırsız erişebilmesi ve değiştirmesi için izin vermiştir, güvenmiştir. Öte yandan cerrahın hasta üzerinde attığı imzayı, hasta ömrünün sonuna kadar taşıyacaktır. Ameliyatın ve hastalığın ciddiyeti ile paralel olarak, cerrah yaptıklarıyla, hastanın hayatının kurtulmasına vesile olur ya da ne kadar nadir olursa olsun ve istenmeyen bir komplikasyon neticesinde hastanın hayatını kaybetmesine neden olabilir (gerçekleşmese bile böyle bir ihtimalin olması yeterlidir).
(Bakınız: Cerrahi Özlü Sözler (Atasözleri))

Genel Cerrahiyi Nasıl Öğrenmeliyim ?

• Genel cerrahi de dahil stajlarda öğrenme, bir yap-bozun parçalarını birleştirmeye benzer (elinize gelen parçayı takmaya çalışırsınız, parçaların belli bir sırası yoktur). Stajda da özellikle başlarda, öğrenmenin bir sırası olmaz. O yüzden ne karşınıza çıkarsa, neyi öğrenmeniz gerekirse hemen o konuyu açıp okuyun veya bir bilene sorun (yanınızda taşıdığınız kitabınızdan, web sitesinden, hocanızdan, asistanlardan. turkcerrahi.com ve Genel Cerrahi Kitabı bunun için eşsiz bir kaynak ve kolaylıktır)
• Gördüğünüz hastalar da her gün değişebilir, cerrahi servislerinde sirkülasyon fazladır, bazen hastayı öğrenemeden, muayene edemeden hasta taburcu olur. Buna hazırlıklı olun.
• Staj ilerledikçe, yap - bozdaki resim ortaya çıkar ve tamamlanır. İşte bu aşamadan sonra konuları sistematik olarak tekrar edebilirsiniz.
• Genel cerrahi hocalarının çalışma programı sürprizlerle doludur, normal ders programına uymakta güçlük çekilebilir (acil ameliyat, konsültasyon, yetişecek bilimsel çalışma, idari görev, kurullar vs). Hocalarınızı takip edip teorik dersleri erkenden bitirmeye çalışın.
• Boş kaldığınızda bir şeyler okuyun. Öğrenmenin zamanı olmaz. Belli bir saate çalışmaya kendinizi şartlamayın.
• Her şartta bir şeyler okuyabilmeye kendinizi alıştırın. Gürültü, kalabalık vb. sizi etkilemesine izin vermeyin.
• Özellikle anatomi ve ameliyat konularını çizerek çalışın.
• İlgili olun, ameliyatlara girin, soru sorun, çizdirin (asistan doktorlara, hocalara, hemşirelere)
• Polikliniği ihmal etmeyin. Poliklinikte birçok hasta-hastalıklar görürsünüz, onlara nasıl tanı konulduğunu, nasıl tedavi edildiklerini, reçete yazmayı, nasıl ameliyat endikasyonu konduğunu - hazırlandığını, hastaların - hastalıkların nasıl takip edildiğini göreceksiniz.

Sindirerek Yavaş Çalışmak mı Çok Tekrar mı?

Öğrenme aşamasında tıbbi metinleri, ilk okumada tamamen anlamak zordur. Çünkü bu metinlerde, okuyucunun birçok şeyi zaten bildiği kabul edilir. Ama yeni öğrenenler için bu mümkün değildir yani resmin bütününü göremez. Bilgi dağarcığı arttıkça, parçalar birleşmeye başlar ve resmin bütününü görmeye başlarsınız.

Sonuç olarak bir konuyu sindire sindire bir seferde öğrenmek, ne kadar zaman da ayırsanız pek mümkün değildir. Bu yüzden tıp öğrenirken, “çalışmak, öğrenmek” terimleri yerine “okumak” teriminin daha çok kullanıldığını duyarsınız. Buradan anlayarak çok okumak ve tekrar etmenin daha etkili olduğunu söyleyebiliriz.

Gerçekten de birçok tıbbi metni yeniden okuduğumuzda, aynı makale olmasına rağmen yeni bir şeyler öğreniriz, ya da daha önce anlamadığımız şeyleri anladığımızı fark ederiz (özellikle ilk defa öğrenilen konularda).

Peki bunu nasıl pratiğimize aktarabiliriz? Yazarın önerisi şudur: Tek kaynağa bağlı kalın ve onu eskitin (yazın, çizin, başka kaynaklardan baktıklarınızı eksikleri aynı kaynak üzerine not alın gerekirse sayfalar ekleyin). Çünkü “Öğrenmenin en iyi yolu fasılalı (aralıklı) tekrardır” (Ercüment Özdoğan, 1929-1999, İstanbul Tıp Fakültesi, Dahiliye - Nefroloji Profesörü, ömrünü öğrenci yetiştirmeye adamış bir hocamızdı, ruhu şad olsun, nur içinde yatsın). Genel Cerrahi sınavına girmeden önce aynı kaynaktan, en az üç tekrar iyi olur.

Vizitleri Daha Yararlı Hale Nasıl Getirebilirim ?

Eğer hoca ile beraber yapılan vizit grubu az kişiden oluşuyorsa (örneğin öğrenciler hocalara dağıtılmışsa) şanslısınız demektir. Böyle bir durumda, hocanızdan izin alarak bir WhatsApp grubu oluşturabilirsiniz. Bu sayede vizit saatini ya da ameliyatı olup olmadığını hocanız size bildirebilir. Bir gün önce stajyerler olarak aranızda hocanızla tartışmak istediğiniz konuyu kararlaştırıp hazırlanabilirsiniz. Hocanız ile bir sonraki vizitte tartışmak istediğiniz konuyu karşılaştırabilirsiniz.

Zamanı Verimli Kullanma ve Vizitler

Birçok fakültede cerrahi stajında her sabah ve bazen her akşam öğrenci viziti olur. Bu iki vizit arasında teorik ders işlenmediği zamanlarda bolca vakit olacak demektir. Bu vakti eğer planlanmamışsa, ameliyata girerek ya da polikliniğe giderek değerlendirebilirsiniz.

Sınava Yönelik Çalışma

Hedef Belirleme

Bu stajda hedefiniz (beklentiniz) nedir?

1. Staj birincisi olmak
2. Stajı yüksek notla geçmek, iyi doktor olmak
3. Stajı iyi kötü geçmek
4. Bilmiyorum bakarız, sınava hele 3 gün kalsın
5. Cerrah olmak istiyorum
6. Cerrah olmayacağım fazla da kasmaya gerek yok

Evet, daha bu satırları okuduğunuzda, seçtiğiniz şık sınavda size en yakın sonucu da belirler. Eğer 3, 4, 6 hedeflerinden birini seçtiyseniz, stajdan kalmaya yakınsınız demektir.

Planlama

Hedefiniz 1, 2, 5 ise zaten bir planlama da yapacak bir düşünce yapısına sahipsinizdir.

• Planlı çalışmak, huzurlu tembellik yapmanın (ya da dinlenmenin) en önemli şartıdır.
• En küçük plan masa başına oturmadan ne okuyacağınıza ve ne kadar okuyacağınıza (sayfa, kaç konu vb) karar vermektir.
• Bunun dışında gerçekçi saatlik, günlük, haftalık, aylık planlama işinizi kolaylaştırır. Üç günde sınava hazır olamayacağınızı anlamanızı sağlar.

Etkili Ders Çalışma (Teknikleri)

• Feynman: Çalıştığımız konuyu, kendimize ya da bir başkasına anlatmaya çalışırız. Anlatamadığımız kısımları tekrar çalışırız.
• Pomodoro: Önce ne (kadar) çalışacağımıza karar veririz (örn kitaptan 30 sayfa). Sonra 25 dk çalışıp 5 dk ara verilir (1 pomodro peryodu). Bir oturum en fazla 4 pomodro dur (2 saat). Sonra uzun bir ara veririz, örneğin birkaç saat sonra, yemekten sonra, ertesi gün devam ederiz.
• Tekrar: Tıp öğreniminde, bir defa da öğrenmeye çalışmak yerine çok tekrar daha etkilidir. Her seferinde bakış açısı da değişerek konuyu kavrama kabiliyetini artırır.
• Çizerek Çalışma: Özellikle anatomi, ameliyat, hastalık patofizyolojisini çizebilmek, o konuya hakim olduğumuz anlamına gelir. Bir kişi gastrointestinal sistemi gerçeğine uygun çizemiyorsa, ameliyatlarını da anlaması mümkün değildir.
• Çalışma Kartları Hazırlama: Örneğin bir A4 fotokopi kağıdını sekize bölerek çalışma kartları hazırlayabilir ve ezberlenmesi gereken skorlama, tablo, evreleme, sınıflandırma gibi bilgileri tekrar ederek öğrenebiliriz. Piyasada hazır kartlar da var ancak, kartları kendimiz hazırlarken hem tekrar edip öğreniriz, hem de her bir kartın kendi karakteristik özelliği sayesinde görsel hafızamızı da işin içine katmış oluruz (karttaki yazım yanlışı, düzeltme, karalama, renkli kalem, mürekkep lekesi vb).

Yazılı Sınav

Yazılı sınav test ya da klasik olabilir

• Özellikle test sınavları öncesi eski soruları tekrar edin. Bunun iki faydası vardır; hangi konuların önemli olduğunu (daha çok çalışılacağını) anlarsınız, eski soru ya da benzeri sorulursa kolaylıkla cevaplarsınız.
• Hocalarınızın hangi konulara ilgisi olduğunu ya da üzerinde durduğunu staj boyunca takip edin. Teorik derslerde - vizitlerde, genellikle hocanız size hangi konuların muhakkak bilinmesi gerektiğini söyler
• Sizden her şeyi bilmeniz istenmiyor, öğrenci olarak bilmeniz gereken kadarını bilmeniz isteniyor. Önemli kısımları kestiremezseniz hocanıza danışmalısınız.

Sözlü Sınav

Sözlü sınavda sorulan sorulara öğrencinin verdiği cevaplar iki türlü değerlendirilir. Diğer bir deyişle sözlü sınavda iki şey değerlendirilir.

1. Öğrenci sorulan soruyu - konuları biliyor mu? Burada öğrencinin ne derece okuduğu - çalıştığı, bildiği değerlendirilir.

2. Öğrenci alması gereken cerrahi nosyonunu almış mı ? (Cerrahinin temelini kavramış mı?). Bu, öğrencinin yaptığı konuşmalardan anlaşılır. Cerrahi nosyonu almamış öğrenci, tıbbi jargonu (terimleri) yerinde ve düzgün kullanamaz, halk ağzıyla konuşur. Bu onun stajını boşa geçirdiğini, ilgilenmediğini, vizitte hoca birşey anlatırken kendisi dışarıda arkadaşlarıyla sohbet ettiğini, derste uyuduğunu, ilgisizliğini gösterir. Bu öğrenciler bazı absürt (uç) bilgileri söyleyip şaşırtır, ama en temel şeyleri bilmez (mesela apendiks nerede deyince düşünür). Bu tür öğrenciler bilmediklerini bilmezler, sınavdan kalınca şaşırırlar. Öğrenci eksiğini anlayıp bütünlemeye iyi hazırlandığında, hem sınavdan yüksek not alır hem de önceki sınavda neden kaldığını anlar ve bunu doğal karşılar.

Cerrahi nosyonu almış öğrenci, tıbbi terimleri ve jargonu çok yerinde ve düzgün kullanır. Cerrahinin mantığını anlamıştır, staj boşa geçmemiştir, vizitleri takip etmiştir, ameliyatlara girmiştir, poliklinikte vakit geçirmiştir. Bilgi eksiklikleri olsada telafi edebilecek düzeydedir.

Hem cerrahi nosyonu almış hem de iyi çalışmış öğrenciler nadirdir, önleri açıktır.

Neden Bazı Öğrencilerin Sınavı Çok Kısa Sürerken Bazı Öğrencilerin Sınavı Uzun Sürüyor (ve Sonunda Çoğunlukla Kalıyor), Hocanın Bakış Açısını Anlamak:

• Hocalar öğrencileri staj boyunca takip ederler, ilgili olup olmadıkları, çalışıp çalışmadıkları konusunda sınavdan önce bir kanaat zaten oluşmuştur.
• Bazan öğrenci sorulan soruya öyle sistematik bir cevap verir ki, stajı çok iyi geçirdiğini ve de çalıştığı-öğrendiği anlaşılır (nosyon ve bilgi tamamdır). Bu durumda hoca zaten kafasında yüksek bir not (ya da 100) vermeyi planlar ve sınavı bitirebilir (bu durumda sınav çok kısa sürer). Ya da öğrencinin ne kadar ileri gittiğini anlamak için daha zor sorar ve onu takdir eder.
• Bazan öğrenci soruyu dört dörtlük cevaplayamaz ama, çalıştığı da bellidir. Karar vermek için başka sorular sorulur. Çünkü ilk soruyu kazara iyi çalışmamış ya da bilmediği yerden denk gelmiş olabilir. Sonraki sorulara öğrencinin verdiği cevaplar, sözlü notunun artması ya da azalmasına neden olur.
• Sınavı genellikle en uzun süren öğrenci grubu, stajı boşa geçirmiş ve çalışmamış öğrenci grubudur. En basit soruları bilemediği gibi bilmediğinin de farkında değildir. Bu durumda iki türlü sınav uzar; 1) Acaba hiçbir şey mi bilmiyor yoksa biraz çalışmış mı (kurtarma soruları). Cevaplar öğrencinin ağzından kerpetenle alındığı için de sınav uzar. 2) Öğrencinin yetersiz olduğuna kanaat getirilir ama kendisi de ikna olsun, hiçbir şey bilmediğini anlasın diye basit sorular sorulmaya devam edilir.