Parathormon (Paratiroid Hormon, PTH) (Normal Değeri: 15-65 pg/mL)

• Parathormon (PTH) düzeyi şu durumlarda yararlıdır:
  • Hiperkalsemi tanı ve ayırıcı tanısında
  • Primer, sekonder, tersiyer hiperparatiroidi tanısında
  • Hipoparatiroidizm tanısında
  • Son dönem böbrek yetmezliği olan hastalarda renal osteodistrofi takibinde kullanılır.
• Parathormon (PTH) tiroid bezinin arkasında bulunan 4 adet (2 sağda, 2 solda) mercimek büyüklüğündeki paratiroid bezlerinden salgılanır. Parathormon 115 aminoaistli olarak üretilir (pre-pro-PTH), sonra bir kısmı kesilir pro-PTH olur, sonra bir kısmı daha kesilir ve parathormon 84 aminoasitten oluşan bir proteine dönüşür. İlk iki yapı paratiroid hücrelerinde kalır.
• Salgılanan parathotmon (PTH), dolaşımda üç parçaya ayrılır. PTH-C (karboksi terminal, uç), PTH-N (amino terminal, uç), ve PTH-M (Mid-molecule, orta). Bınlardan sadece PTH-M biyolojik olarak aktiftir ve yarılanma ömrü 5 dakikadır. İnaktif PTH-C nin yarılanma ömrü 24-36 saatir ve dolaşımdaki toplam PTH nın %90’ını oluşturur ve böbreklerden atılır. Kronik böbrek yetmezliğinde PTH-C parçası birikebilir. Bu hastalarda orta derecede bir PTH 1-84 (tam hormon) artışı gözlenir ve bu artış böbrek yetmezliğinde gözlenen end organ PTH rezistansına karşı faydalıdır.
• Serum kalsiyum düzeyleri parathormonun (PTH) seviyesini belirler. Düşük kalsiyum düzeyi parathormon (PTH) salınımını artırır. Parathormon (PTH) böbrekten kalsiyum geri emilimini artırır, fosforunkini azaltır. Parathormon ayrıca kalsiyumun kemikten kana geçmesini sağlar ve böbrekte 1,25-dihidroksi vitamin D sentezini artırır. Vitamin D de bağırsaktaki kalsiyum emilimini artırır.
• 3 tip hiperparatiroidizm vardır. Primer, sekonder ve tersiyer.
• Primer hiperparatiroidizm, %80 tek adenom, %15-20 multipl adenom ya da hiperplazi, %1 karsinom.
• Sekonder hiperparatiroidizm kompansatuar olarak gelişir. Kronik böbrek yetmezliği (KBY), GİS malabsorbsiyonuna bağlı gelişir.
• Tersiyer hiperparatiroidizm, sekonder hiperparatiroidizmden sonra altta yatan neden düzeltilmesine rağmen, parathormon yüksekliğinin devam etmesidir. Paratiroid bezler ototnomi kazanmıştır. Genellikle böbrek transplantasyonuna rağmen, parathormon düzeylerinin düşmemesi kliniği ile ortaya çıkar.
• Hiperparatiroidizm, hiperkalsemi, hipofosfatemi, hiperkalsüri ve hipofosfatüriye neden olur. Uzun dönemde ise böbrek taşları, hipertansiyon, gastrointestinal hastalıklar, osteoporoz (kemik erimesi), nöropsikiyatrik ve nöromuskuler problemlere neden olur.
• Hipoparatiroidizm en çok tiroid cerrahisine bağlı olarak gelişir. Hipoparatiroidinin semptomları hipokalsemi nedeniyledir, güçsüzlük, tetani ve optik sinir atrofisine neden olabilir.
• Parathormon (PTH) düzeyleri serum kalsiyum ve fosfor hatta magnezyum düzeyleriyle beraber değerlendirilmelidir.
• Düşük magnezyum düzeyleri parathormonu baskılar ve hipoparatiroidiyi taklit eder.
• Hiperkalsemi, yüksek PTH, düşük fosfor = Primer hiperparatiroidi
• Hiperkalsemi, düşük PTH, yüksek fosfor PTH ya da PTH benzeri hormon (paraneoplastik sendrom) salınımı dışındaki nedenlere bağlıdır.
• Hiperkalsemi, düşük PTH, düşük fosfor = PTH benzeri hormon (paraneoplastik sendrom) salınımına bağlıdır (paraneoplastik sendrom).
• Hipokalsemi, düşük ya da normal PTH= Hipoparatiroidi
• Hipokalsemi veya normokalsemi, yüksek PTH, kronik böbrek yetmezliği = Sekonder hiperparatiroidizm
• Hipokalsemi, yüksek PTH, normal böbrek fonksiyonu = Psödohipoparatiroidizm (PTH rezistansı)

Kaynaklar

1. NCBI (PubMed) MeSH Database, Parathyroid Hormone
2. Mayo Clinic, Mayo Medical Laboratories, Parathyroid Hormone (PTH), Serum