Anyon Gap
Anyon Gap Nedir, Nasıl Hesaplanır?
Anyon gap, kan plazmasındaki ölçülebilen başlıca katyonlar (pozitif iyonlar) ve anyonlar (negatif iyonlar) arasındaki farkı ifade eden bir laboratuvar hesaplamasıdır. Bu fark, esasen ölçülemeyen anyonların (organik asitler gibi) varlığını dolaylı olarak gösterir.
Rutin laboratuvar testlerinde katyon olarak genellikle sodyum ([Na+]) ve potasyum ([K+]), anyon olarak ise klor ([Cl−]) ve bikarbonat ([HCO3−]) ölçülür. Normalde kandaki anyonlar ve katyonlar, elektriksel olarak nötr bir çözelti oluşturmak için birbirleriyle dengededir ([anyon] = [katyon] = 153 meq/L).
| Hesaplama Türü | Formül | Normal Değer |
|---|---|---|
| Potasyumlu Anyon Gap (Avrupa) | AG= ( [Na+]+[K+] ) − ( [Cl−]+[HCO3−] ) | 16 ∓ 2 mEq/L |
| Potasyumsuz Anyon Gap (Amerika) | AG= [Na+] − ( [Cl−] + [HCO3−] ) | 12 ∓ 2 mEq/L |
- [Na⁺] = 140 mEq/L
- [Cl⁻] = 105 mEq/L
- [HCO₃⁻] = 24 mEq/L
- AG = 140 −(105 + 24) = 11 mEq/L ⇒ Normal
Hesaplamada kullanılan katyonlar (pozitif iyonlar); Na+ ve K+, anyonlar (negatif iyonlar) ise Cl- ve HCO3 - dir. Farkı oluşturan yani anyon gapı oluşturan anyonlar;
- Serum proteinleri
- Sülfat anyonu
- İnorganik fosfat
- Organik asitlerdir.
Serum anyon gap (AG, anion boşluğu) değeri, tüm asit baz dengesizliklerinde kullanılan bir hesaplama değildir. Metabolik asidoz tespit edildiğinde hesaplanır: İki ihtimal vardır; anyon gap artmıştır veya normaldir.
Aslında anyon gap hesaplaması enteresan bir hesaplamadır. Anyon Gap formülünde organik asitler doğrudan yer almasa da, bu asitlerin ürettiği H⁺ iyonları bikarbonat (HCO₃⁻) ile tamponlandığından bikarbonat seviyesinde azalma görülür. Bu durum, anion gap artışına neden olur. Örneğin, diyabetik ketoasidoz ve laktik asidoz gibi durumlarda organik asitlerin artışı AG’nin yükselmesine yol açar.
Bikarbonat kaybına bağlı metabolik asidoz durumlarında, bikarbonat seviyesinde azalma olmasına rağmen anyon gap (AG) artmaz. Bunun nedeni, bikarbonatın (HCO₃⁻) kaybının plazmadaki klor iyonları (Cl⁻) ile dengelenmesidir. Bu duruma hiperkloremik metabolik asidoz denir.
Sonuç olarak, anion gap bir laboratuvar hesaplamasıdır. Yani doğrudan bir "anion gap testi" yoktur, ancak bazı laboratuvarlar anion gap hesaplamalarını rutin olarak yaparak rapor edebilirler. (Türkiye'de bu uygulama daha az yaygındır.)
Anyon gap hesaplamalarında kalsiyum (Ca²⁺), magnezyum (Mg²⁺) elektrolitler hesaba katılmaz, çünkü rutin kan gazı panelinde yer almaz ve düşük konsantrasyonludurlar.
Anion Gap’ın Önemi
Serum anyon gap değeri en çok metabolik asidozun etyolojisini anlamada (ayırıcı tanısında) kullanılır.
Artmış Anyon Gaplı Metabolik Asidoz
Ölçülemeyen anyonlardaki artıştan kaynaklanır bunun da nedeni hemen her zaman aşağıdaki organik metabolik asidozlardan biridir;
- Laktik asidoz: Şok, sepsis, ağır hipoksemi gibi durumlarda laktat birikimi.
- Ketoasidoz: Diyabetik ketoasidoz, açlık veya alkolik ketoasidoz.
- Böbrek yetmezliği: Sülfirik ve fosforik asit gibi organik asitlerin birikimi.
- Asetilsalisilik asit (aspirin) intoksikasyonu: Salisilatlar vücutta asidik metabolitlere dönüşür.
- Metanol intoksikasyonu: Metanol formaldehit’e, o da formik aside metabolize olur.
- Etilen glikol (antifriz) intoksikasyonu: Etilen glikol glikolik asite, o da oksalik aside metabolize olur.