Asit Baz Bozuklukları
| Asit-Baz Bozukluğu | Nedeni | Görüldüğü Hastalıklar | Kan Gazında Görülen Değişimler | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Akut Dönem | Kompanzasyon (Sekonder Değişim) | ||||||
| Primer Değişim | pH | Akciğer | Böbrek | pH | |||
| Metabolik Asidoz | Nonvolatil asitlerin birikmesi | Şok (laktik asidozi), diyabetik ketoasidoz, üremi (KBY), metanol, etilen glikol, aspirin intoksikasyonu, prox ve distal RTA, asit infüzyonu (NH₄Cl, HCl), dilüsyonel asidoz. | [HCO₃⁻]↓↓ | pH↓↓ | Solunum hızı ve derinliği artar
pCO₂↓ |
-[HCO₃⁻] Retansiyonu↑
-Asit ekskresyonu↑ -Amonyak oluşumu↑ -[HCO₃⁻]’de düzelme |
pH↓–N |
| Bikarbonat kaybı | Diyare, ince bağırsak fistülü | ||||||
| Metabolik Alkaloz | Nonvolatil asitlerin kaybı | Kusma, nazogastrikten kayıp | [HCO₃⁻]↑↑ | pH↑↑ |
Solunum hızı ve derinliği azalır pCO₂↑ |
-[HCO₃⁻] Ekskresyonu↑
-Asit retansiyonu↑ -Amonyak oluşumu↓ -[HCO₃⁻]’de düzelme |
pH↑-N |
| Bikarbonat birikimi | Fazla bikarbonat alımı | ||||||
| Potasyum kaybı | Diüretikler | ||||||
| Respiratuar Asidoz | CO₂ birikimi (alveoler ventilasyonda azalma) | Akciğer Hastalığı: Amfizem, pnömoni Solunum Merkezinin Depresyonu: Morfin, MSS yaralanması |
[pCO₂]↑↑ | pH↓↓ | - | -[HCO₃⁻] Retansiyonu↑
-Asit ekskresyonu↑ -Amonyak oluşumu↑ |
pH↓–N |
| Respiratuar Alkaloz | CO₂ kaybı (alveoler ventilasyonda artma) | Hiperventilasyon: Emosyonel (anksiyete, panik atak), ciddi ağrı, aşırı asiste/mekanik ventilasyon | [pCO₂]↓↓ | pH↑↑ | - | -[HCO₃⁻] Ekskresyonu↑
-Asit retansiyonu↑ -Amonyak oluşumu↓ |
pH↑–N |
Giriş
Karışık hesaplamaları, logaritmayı filan bir yana bırakırsak kabaca aşağıdaki denkleme ulaşırız (Henderson Hasselbalch eşitliğinin görebileceğiniz en sade ifadesi 🙂).
\[
\Delta[\text{H}^+] = \frac{\Delta[\text{pCO}_2]}{\Delta[\text{HCO}_3^-]}
\]
Bu denklemde açıkça görüldüğü gibi, PCO2 ve HCO3- seviyelerindeki bir değişiklik, ekstrasellüler sıvıdaki [H+] seviyesini etkiler.
Akciğerler: Akciğerlerin çalışmasında ya da parankimindeki problemler respiratuar asit-baz bozukluklarının nedenidir. Akciğerler ayrıca metabolik bozuklukların kompanzasyonunda rol oynar.
Böbrekler: Bazı durumlarda böbrekler, metabolik asidozun kaynağı olabilir (örneğin kronik böbrek yetmezliği, renal tübüler asidoz). Böbrekler ayrıca metabolik hem de respiratuar bozuklukların kompanzasyonunda rol oynar.
Asitlerin Atılım Yolları
Akciğerler uçucu asitlerin (volatile) , böbrekler ise uçucu olmayan (nonvolatile) asitlerin atılmasında ana role sahiptir.
Volatil Asitler: Karbohidrat ve yağların metabolizması sonucu oluşur, CO₂ formunda akciğerler yoluyla atılır (~15.000 mmol/gün).
Non-volatil Asitler: Amino asit, nükleoprotein ve fosfolipid yıkımı sonucu oluşur, böbrekler aracılığıyla atılır (~50–100 mEq/gün).
Asit Baz Bozukluklarının Türleri (Çeşitleri)
Respiratuar Asit-Baz Bozuklukları
Eğer [H⁺] seviyesindeki değişiklikler PCO₂ (karbondioksit basıncı) değişikliğinden kaynaklanıyorsa, bu duruma solunumsal (respiratuar) asit-baz bozukluğu denir.
- Respiratuar Asidoz: PCO₂ arttığında, [H⁺] artar asidoza neden olur.
- Respiratuar Alkaloz: PCO₂ azaldığında, [H⁺] düşer ve alkaloza neden olur.
Metabolik Asit-Baz Bozuklukları
Eğer [H⁺] seviyesindeki değişiklikler HCO₃⁻ (bikarbonat) seviyesindeki değişikliklerden kaynaklanıyorsa, bu duruma metabolik asit-baz bozukluğu denir.
- Metabolik Asidoz: HCO₃⁻ azaldığında [H⁺] artar ve asidoza neden olur.
- Metabolik Alkaloz: HCO₃⁻ arttığında [H⁺] azalır ve alkaloza neden olur.
Kaynaklar
- ACID-BASE IMBALANCE and COMPENSATION Health Science Center
- Marino’s the ICU book (2015), Chapter 31: Acide-base analysis Sayfa 588-590.