Gaitada Gizli Kan Testi

Gaitada gizli kan testi (GGK), gaitada (dışkıda) gözle görülemeyecek kadar az olan (gizli) kanı tespit etmek için uygulanan bir testtir. Bu test sadece gaitada kanın olup olmadığını hassas bir biçimde gösterir (sensitif). Test, kanamaya hangi hastalığın neden olduğunu göstermez (nonspesifik). Kan tespit edildiğinde, gaitada gizli kan pozitif şeklinde ifade edilir (GGK (+))

Gaitada Gizli Kanı Pozitif Yapan Durumlar

Gastrointestinal sistemde kanamanın olduğu her durum testi pozitif yapar.

• Polipler
• Kanser
  • Kolorektal kanser (50 yaşından sonra tarama testi olarak kullanılır)
  • Mide ve özofagus kanseri
• GİS kanamaları
  • Hemoroidler
  • Anal fissür
  • Divertikülozis
  • Peptik ülser
• Ülseratif Kolit
• Crohn Hastalığı

Gaitada Gizli Kan (GGK) Testi Çeşitleri

Başlıca iki GGK testi bulunur (FOBT, Fecal Occult Blood Test)

• Guaiac smear metodu (gGGK, gFOBT)
• İmmünokimyasal metod (iGGK, iFOBT, FIT (Fecal Immunochemical Test))

Guaiac Gaitada Gizli Kan Testi (gGGK, gFOBT. Türkçesi; Guayak veye Gayak))

Gaita örneği guaiac kağıdına sürülür. Sonra üzerine hidrojen peroksit damlatılır. Eğer gaitada heme molekülü (kan) varsa, guaiac kağıdında saniyeler içinde mavi bir renk oluşur.

Guaiac kağıdı, guaiacum ağacı reçinesinden ekstrakte edilmiş, alfa-guaiaconic asit içerir (fenolik bir bileşiktir). Guaiacum ağacına Türkçede, guayak ağacı, gayak ağacı da denir. Hidrojen peroksit guaiconic asitin, quinone’a (mavi renkli) dönmesini sağlar eder. Bu reaksiyon aslında çok yavaştır ama ortamda heme (kan), peroksidaz ya da katalaz varsa reaksiyon 2 saniyede gerçekleşir. Demirin kendisi reaksiyonu etkilemez (demir hapları ve şurupları).

Heme; alyuvarlarıın ana proteini olan hemoglobinin, demir içeren nonprotein bir parçasıdır. (Heme’in Formülü: C₃₄H₃₂FeN₄O₄). Heme oksijenin bağlandığı, koyu kırmızı bir pigmenttir.

Guaiac GGK testi aşağıdaki durumlarda da yalancı pozitif sonuç verebilir (gaitada kan yokken testin pozitif olması)

• Hastanın kırmızı et yemiş olması (içinde kan bulunur)
• Peroksidaz, katalaz içeren çiğ sebzeler
  • Beyaz ve kırmızı turp, şalgam, havuç, karnabahar, brokoli, kavun
• Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAID), aspirin (ülser yada gastrit nedeniyle kanamaya neden olabilirler)
• Demir hap ya da şurupları, guaiac testinin pozitifleşmesine neden olmaz ancak gaitanın rengini siyahlaştırır (tıpkı üst GİS kanamalarında olduğu gibi).

C vitamini ve turunçgiller, antioksidan etkilerinden dolayı yanlış negatif sonuca neden olabilir (gaitada kan varken testin negatif olması)

Guaiac GGK testinin yanlış negatifliği yüksek olduğu için test 3 farklı gaita (dışkılama) örneği ile yapılır. Yanlış negatiflik, gaitada kan olduğu halde testin bunu gösterememesi yani negatif olmasıdır.

Amerikan Gastroenteroloji Derneği, 2009 yılındaki kılavuzunda, kolorektal kanser taraması için guaiac GGK testi yerine, immünokimyasal GGK testini önermiştir.

İmmünokimyasal Gaitada Gizli Kan Testi (iGGK, iFOBT)

 

İmmünokimyasal gaitada gizli kan testi (iGGK), gaitasında insan hemoglobinini kalitatif olarak tespit etmek için kullanılır (kalitatif= var - yok). iGGK nin, Guaiac testinden spesifite ve sensitivitesi daha yüksektir. İmmünokimyasal GGK testinden önce diyet yapmaya gerek yoktur.

Testin Yapılışı

Test kitinde iki ana malzeme bulunur. 1) İçinde tampon solüsyonu bulunan test tüpü 2)Test stribi (plakası). Kullanılmamış test stribinde iki görünmez çizgi bulunur (kontrol ve test çizgileri). Bu çizgilerin boyanmasına göre yorum yapılır.

Az miktarda gaita (3 mm çaplı), test tüpünün içine konur ve çalkalanır. Sonra 3 damla gaita çözeltisi, test plakasının numune gözüne damlatılır. 5-10 dakikalar arasında test okunur. 10 dakikadan sonra yorum yapılamaz.

Test Sonuçları

• Geçersiz Test (Invalid): Test doğru yapılmışsa kontrol çizgisi her zaman boyanır. Yani test çizgisi boyansa da boyanmasa da, kontrol çizgisi boyanmamış ise test geçersizdir.
• Pozitif Test (Hemoglobin Var): Hem test hem de kontrol çizgisi boyanır.
• Negatif Test (Hemoglobin Yok): Test çizgisi boyanmaz, kontrol çizgisi boyanır.

İmmünokimyasal gaitada gizli kan testi (iGGK), insan hemoglobinine spesifik bir testtir. İnek, tavuk, keçi, at, tavşan ve domuz hemoglobinleri ile negatif sonuç verir. Test oldukça hassastır (10 ng insan Hb / 1ml tampon solüsyonu).

Testin Çalışma Prensibi

İmmünokimyasal GGT, immünokromatografik bir testtir. Bu teknik hızlı tanı testlerinde kullanılır. Numunede aranan antijen ya da antikor varsa, plastik muhafaza içine yerleştirilmiş bir nitroselüloz şerid (strip) üzerinde görünür bir çizgi oluşur (pozitif test).

İmmünokimyasal GGT de, varlığı araştıran insan hemoglobini (antijen), önce boyalı bir monoklonal antikora (“boya+antikor”) bağlanır. Böylece hemoglobin molekülleri boyanmış olur (yani; “boya+primer antikor+hemoglobin” kompleksi oluşur). Sonra boyalı hemoglobin, test çizgisine emdirilmiş başka bir monoklonal antikora bağlanır (primer antikor). Böylece boyalı hemoglobin test çizgisinde birikir ve çizgi boyanmış olur (pozitif test= “boya+primer antikor+hemoglobin+primer antikor” kompleksi).

Her iki monoklonal antikorun da insan hemoglobinine spesifik olduğunu söylememize gerek yok sanırım. Burada bahsedilen boya ise kolloidal altındır (nano altın) ve çizgileri kırmızıya boyar.

Test çizgisinden sonra bir de kontrol çizgisi bulunur. Bu çizgiye de boyalı antikorların yapışacağı başka bir antikor emdirilmiştir (sekonder antikor). Oluşan kompleks: boya+primer antikor+sekonder antikor). Test doğru yapılmışsa, bu çizgi her zaman boyanır. Kontrol çizgisi boyanmamışsa, test geçersizdir.

Kaynaklar

1. "American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected]". Rex, DK; Johnson, DA; Anderson, JC; Schoenfeld, PS; Burke, CA; Inadomi, JM; American College of, Gastroenterology (Mar 2009).  The American Journal of Gastroenterology. 104 (3): 739–50. doi:10.1038/ajg.2009.104. PMID 19240699.
2. An investigation into the effects of oral iron supplementation on in vivo Hemoccult stool testing. Am J Gastroenterol. Anderson GD, Yuellig TR, Krone RE Jr.  1990 May;85(5):558-61. PMID: 2186616.
3. COLOSCREEN A TEST FOR OCCULT BLOOD (Cat. No. 5073). Helena Laboratories , (https://www.helena.com/)
4. Fecal Occult Blood (FOB), Rapid Card Test for Detection of Human Fecal Occult Blood. RTA Technical Data Sheet. RTA Labs (https://rtalabs.com.tr/)
5. Immunochromatography: Principle and Uses. Tankeshwar A. Learn Microbiology Online (https://microbeonline.com/)
6. Immunochromatography Guide. Creative Diagnostics (https://www.creative-diagnostics.com/).