Kolorektal Kanser Tanısı, Muayene ve Laboratuvar

Rektal muayene

Karın muayenesinin bir parçası kabul ediyoruz. Bu yüzden karın muayenesi yapılan herkese yapılmalıdır. Hastanın daima izni alınmalıdır. Eğer bağırsağınızın son kısmını da muayene etmem gerekiyor şeklinde açıklanırsa hasta da olumsuz bir tavır sergilemeyecektir. Kolorektal kanserlerinin %10-30 u parmak mesafesinde olduğu düşünülürse bu muayenenin önemi de ortaya çıkar.

Gaitada gizli kan (FOBT, Fecal Occult Blood test, Guaiac test)

Bu test gaitadaki gizili kanı (aşikar olmayan, gözle görülmeyen) tespitinde kullanılır. Kolorektal polip ve kanserler yüzeyinde frajil damarlar taşıdıklarından gaytanın geçişiyle her zaman bir miktar kanarlar. Guaiac ağacının reçinesi emdirilmiş kağıda sürülen gaitadaki kanın üzerine 1-2 damla hidrojen peroksid damlatılır. Peroksit alpha-guaiaconic asiti çok yavaş bir biçimde mavi renkli quinone çevirir. Hemoglobinin içindeki “heme” bu reaksiyonu kataliz eder (hızlandırır). Sonuçta gaitada kan varsa test kağıdı saniyeler içinde maviye döner. Bu testi yapmak için hazır ticari kitler bulunmaktadır, evde muayenehanede bile yapılması mümkündür. Bu test kanın kaynağını göstermez. Yani sensitif değildir. Ülser, hemoroid, divertiküloz ya da iltihabi barsak hastalıklarında da gaitada gizli kan olabilir. Test üç kez ayrı zamanlarda yapılan gaita ile tekrarlanır.

Testten önce dikkat edilmesi gerekenler

Testten yedi gün önce NSAİD (Aprol vb) ve aspirin kullanımı bırakılmalıdır, bunlar kanamaya neden larak yalancı pozitifliğe sebep olabilir. Ağrı kesici olarak parasetamol (Parol vb) kullanılabilir. Testten 3 gün önce C vitamini ve narenciye meyve ve meyve suları, kırmızı et bırakılır. Diş eti kanaması da testi pozitif yapar. Gaitanın idrarla karıştırılmaması gerekir. Test pozitif çıkarsa kolonoskopi yapılmalıdır.

Fecal immünohistokimyasal test (FIT, immunochemical fecal occult blood test)

Eritrositlerdeki hemoglobin proteinin tespitine dayanır. O yüzden C vitamini ve bunu içeren gıdaların kesilmesi gerekmez. Testin uygulanışı guaiac testindeki gibidir.

Gaita DNA testi

Polip ya da kanserden dökülen hücrelerdeki mutasyonlu DNA ları saptar.

Fleksible sigmoidoskopi

Bu işlemde parmak kalınlığında esnek ışıklı bir tüp olan sigmodoskopla rektumla beraber kalın bağırsağın yaklaşık son 60 cm lik kısmına bakılır. Tetkikten önce kolon temizliği yapılır. Birkaç gün öncesinden sulu gıda içeren bir diyete başlanır ve kişi bir gece önce ishal yapıcı (müshil, laksatif) ilaçlar kullanır. İşlem yaklaşık 10-20 dk sürer. Sedasyon pek gerekli değildir. Sigmaidoskopun kendisi ve içeri verilen hava bağırsaklarınızda kramp tarzında hafif ağrılara neden olabilir.

Kolonoskopi

Sigmoidorkopun daha uzunudur. Tüm kolon ve ileumun sonu değerlendirilir. Sigmoidoskopideki gibi tetkik öncesi diyet ve kolon temizliği yapılır. Kişi bir gece öncesinden aç kalır. Genellikle sedatifler kullaıldığı için, sizi eve geri götürecek birisiyle gelmeniz gerekir. Test 30 dk civarında sürer. İşlemin en korkulan komplikasyonu kolon perforasyonudur. Bu durum hastada yaygın ve ciddi karın ağrısı ile bulantı ve kusmaya neden olur. Bu durumda ameliyatla delinen kolon onarılır.

Çift Kontrastlı Kolon Grafisi

Bir röntgen tetkikidir. Boza kıvamındaki Baryum sülfat yumuşak bir tüp yardımıyla rektumdan kolona pompalanır. Sonrasında kolon hava ile doldurulur ve filmler çekilir. Baryum tüm kolonun iç yüzeyine sıvanır. Sedasyon gerekmez. Yaklaşık 30-45 dk sürer. Tetkik öncesi, kolonoskopideki gibi diyet ve bir gece öncesi barsak temizliği yapılır. Tetkik sırasında ve sonrasında bir miktar kramp şeklinde karın ağrısına neden olabilir. Kolonun delinme riski kolonoskopiden daha azdır. İlaç birkaç gün kabızlığa ve gaitanın griye dönmesine neden olabilir.

Sanal Kolonoskopi (BT kolonoskopi veya kolnografi)

Gelişmiş bir bilgisayarlı tomografi tetkikidir. Röntgen ışınları kullanılır. Özel bir bilgisayar programı, alınan 2 boyutlu kesitleri 3 boyutlu hale çevirir. Böylece kolonun içinde dolaşılabilir, polip ya da kanser araştırılır. Kolonoskopi gibi invazif bir yöntemi kabul etmeyen hastalara uygulanabilir. Kolonoskopideki gibi bir bağırsak hazırlığı gerekir. Bu tetkikte rektumdan kolona baryum verilmez ama hava verilir. Sedasyon gerekmez. Filmlerin çekilmesi modern cihazlarla dakikalar hatta saniyeler içinde tamamlanır. Eğer polip yada şüpheli bir alan saptanırsa yine kolonoskopi yapılması gerekir.