Kolon ve Rektum Kanserinde Tarama (Erken Teşhis)

Taramanın Mantığı

Kolon ve rektum kanserlerinin hemen tamamı adenomatöz polibin kansere dönüşmesi şeklinde gelişir. O yüzden taramanın iki amacı vardır. Birinci amaç poliplerin tespit edilmesidir. İkinci amaç kanser gelişmişse erken evrede yakalamaktır. Farklı risk gruplarına göre farklı tarama programları vardır.

Risk grupları

  1. Normal risk gurubu
    • Herhangi bir şikayeti olmayan 50 yaş üstü erişkinlerdir
  2. Artmış risk grubu
    • Önceki kolonoskopide polip saptanan hastalar
    • Kolorektal kanser tanısı almış ve tedavi edilmiş hastalar
    • Aile öyküsü olan hastalar
  3. Yüksek risk grubu
    • FAP (familial adenomatöz polipozis koli)
    • HNPCC (herediter nonpolipozis kolorektal kanser)

1. Normal Risk Grubu

Adenomatöz polip ve kanseri tespit eden testler
"Fleksibl sigmoidoskopi (40 cm ya da splenik fleksuraya kadar)", Beş senede bir, "Total barsak temizliği gerekli, sedasyon genellikle gerekmez"
Kolonoskopi, On senede bir, "Total bağırsak temizliği gerekli, Çoğu merkezde sedasyon yapılır, Az da olsa perforasyon ve kanama riski taşır, polipektomide bu riskler biraz daha fazladır, Hastanın yanında refakatçi bulunması ve o gün dinlenmesi gerekir"
Çift kontrastlı kolon grafisi, Beş senede bir, "Total bağırsak temizliği gerekli, Eğer hastada bir ya da daha fazla 6 mm yada daha büyük polip varsa kolonoskopi gerekir, Bağırsak perforasyonu riski oldukça düşüktür"
"Sanal kolonoskopi (BT kolonografi)", Beş senede bir, "Total bağırsak temizliği gerekli, Eğer hastada bir ya da daha fazla 6 mm yada daha büyük polip varsa kolonoskopi gerekir, Bağırsak perforasyonu riski oldukça düşüktür, Kolon dışı anormallikler de tespit edilebilir"

Primer Olarak Kanseri Tespit Eden Testler
Gaitada gizli kan Yıllık, 2 yada 3 ayrı gaitadan örnek verilmelidir, Rektal tuşeden sonra 21 kez örnek verilmesi yetersizdir ve yapılmamalıdır, Test pozitifse kolonoskpi gerekir, Test negatifse yıllık kontrol yapılır
Fekal immünohistokimyasal test Yıllık, "Test pozitifse artmış kanser riski söz konusudur, kolonoskopi yapılmalıdır, Test negatifse yıllık kontrol yapılır
Fekal DNA (stool DNA, sDNA) testi Belirsiz, Gaita örneği özek bir sıvı içinde laboratuvara taşınır, Pahalıdır, Test pozitifse kolonoskpi gerekir, Test negatifse tekrar zamanı belirsizdir

2. Artmış risk grubu

Önceki kolonoskopide polip saptanan hastalar (artmış risk)
Polip Başlama yaşı Öneri Açıklama
Küçük hiperplastik rektal polipler Normal risk grubundaki gibi takip edilir Hiperplastik polipozis sendromlarında risk artmıştır ve daha yakından takip önerilir
1-2 küçük tübüler adenom, low grade displazi ilk polipektomiden sonra beş-10 yılda bir Kolonoskopi,Doğru zamanlama şu klinik faktörlere bağlıdır: önceki kolonoskopi bulguları, aile öyküsü, hasta ve doktorun tercihi
Üç-10 adenom veya >1cm adenom veya tüm villöz adenomlar veya high-grade displazi ilk polipektomiden üç yıl sonra Kolonoskopi "Adenomlar tamamen çıkarılmalıdır. Sonraki kolonoskopi normalse yada low grade displazili 1-2 adet tübüler adenomsa sonraki kolonoskopi beş yıl sonra yapılabilir
Tek muayenede 10'dan fazla adenom ilk polipektomiden sonra < 3yıl (en az üç yılda bir) Kolonoskopi Altta yatan ailesel bir sendrom araştırmalıdır
Biyopsi pensiyle alınan sesil polipler Tamamen çıkarıldığını verifiye etmek için 2-6 ay sonra tekrar Kolonoskopi Tamamen çıkarıldıysa sonraki endoskopinin tarihine endoskopist karar verir.

Kolorektal kanseri olan hastalar
Başlama yaşı Öneri Açıklama
Kolorektal kanser tanısı almış hastaların tüm kolonu (senkron tümör için) değerlendirilmelidir, Değerlendirilemediyse Kanser rezeksiyonundan 3-6 ay sonra veya ameliyat sırasında Kolonoskopi Obstüksiyona yol açmayan tümörlerde preop kolonoskopi yapılmalıdır.Obstrüksiyon yapan tümörlerde proksimal kolondaki tümörleri saptamak için İV kontrastlı BT veya çift kontrastlı kolon grafisi yapılır.
Küratif rezeksiyon yapılan kolorektal kanserli hastalarda Rezeksiyondan bir yıl sonra Kolonoskopi "Senkron tümörler için ameliyattan önce yada ameliyat sırasında kolonoskopi yapılmış olmalıdır. Birinci yıl kontrolü normalse sonraki kontrol üçüncü yılda yapılır. Bu kontrolde normalse sonraki kontrol beşinci yılda yapılır. HNPCC bulgusu varsa ya da 1. yıl kontrolünde adenom saptanırsa kolonoskopi takipleri daha sık yapılır. Rektum kanserinin periyodik takibi ilk 2-3 yıl için, 3-6 ay aralıklarla yapılır.

Aile öyküsü olan hastalar
Başlama yaşı Öneri Açıklama
"Birinci derece akrabasında a60 yaşından önce veya 2 yada daha fazla birinci derece akrabada kolorektal kanser ya da adenomatöz polip olan hastalar 40 yaşında veya ailedeki en genç vakadan 10 yıl önce, Kolonoskopi Her beş senede bir
60 yaşından büyük birinci derece akrabalada veya ikinci derece 2 akrabada adenomatöz polip yada kolorektal kanser 40 yaşında Normal risk grubundaki önerilen aralıklarla tarama testleri Tarama daha erken yaşlarda başlayabilir. Hasta önerilen testlerden birinin birini seçebilir

3. Yüksek risk grubu

Yüksek riskli hastalar
 Başlama yaşı Öneri Açıklama
Genetik ya da klinik olarak FAP tanısı almış 10-12 yaşında Kişide genetik bir anormallik olup olmadığını anlamak için yıllık fleksibl sigmoidoskopi yapılır Genetik test pozitifse kolektomi düşünülmelidir
Genetik yada klinik olarak HNPCC tanısı konmuş hastalar 20-25 yaşında yada, yakın ailedeki en genç bireyden 10 sene önce Kolonoskopi ve biyopsi ile genetik test MMR (mismatch repair) gen mutasyonu olan hastaların birinci derece akrabalarına HNPCC genetik testi önerilir. Aile mutasyonu bilimese de, modifiye Bethesda kriterlerinin ilk üçünden biri varsada bu test (HNPCC) yapılır.

< Kolorektal Kanser Tanısı

Kolorektal Kanserin Yayılma Yolları >

Kolon , Rektum ve Anüs