İnflamatuar Bağırsak Hastalıklarında (IBD) Görülen Ekstraintestinal Semptomlar (Bağırsak Dışı Belirtiler)
İnflamatuar bağırsak hastalıklarının her ikisinde de, yani hem Crohn hem de ülseratif kolittte, aşağıdaki ekstraintestinal (bağırsak dışı) bulgular görülebilir (farklı oranlarda olsa da). Ekstraintestinal bulgular genellikle inflamatuar bağırsak hastalığı aktifken görülür. Bununla birlikte, bağırsak bulguları ortaya çıkmadan ya da inflamatuar bağırsak hastalığı remisyondayken de görülebilir.
Eklemler
Artrit (eklem iltihabı) inflamatuar bağırsak hastalıklarının sık görülen bir komplikasyonudur. En sık Crohn kolitinde ve ülseratif kolitte görülür.
Artrit sıklıkla kol ve bacakların büyük eklemlerini tutar (Dirsek, bilek, diz ayak bileği). Bu tip artrik genellikle bağırsak bulgularının tedavisi ile iyileşir.
Ankilozan spondilit ve daha hafif formu olan sakroileit. Inflamatuar bağırsak hastalığı ataklarından bağımsız olarak ortaya çıkabilir
Cilt
Resim Wikipedia'dan alınmıştır (Page, File)
Resim Wikipedia'dan alınmıştır (Page, File)
IBD ayrıca cilt sorunlarına da neden olabilir. En yaygın cilt problemi, inflamatuar bağırsak hastalıklı yedi kişiden yaklaşık birini etkileyen ve kadınlarda erkeklerden daha sık görülen eritema nodozumdur.
- Eritema Nodozum: Çoğunlukla baldırlarda (diz-topuk arası) görülen ağrılı kırmızı nodüllerle karakterize bir cilt hastalığıdır.
- Piyoderma Gangrenozum: Foliküllerde, papül ve püstül olarak başlayan, ardından hızla genişleyen (3 ila 30 cm arasında çapa ulaşabilen) etrafı eritemli nekrotik ülsere lezyon. Hastaların yarısında sistemik bir hastalık da bulunur (Crohn ve ülseratif kolit dahil).
Ağız
Resim Wikipedia'dan alınmıştır (Page, File)
Inflamatuar bağırsak hastalıklarında, ağızda tekrarlayan aftöz ülserler görülebilir (∼ %2,5). Bağırsak hastalığı aktifken oral aftlar daha sık görülür. Aftlar, genellikle küçüktür ve birkaç hafta içinde kaybolur. Bazan aftlar haftalarca sürer, steroid tedavisi gerekir.
Gözler
Resim Wikipedia'dan alınmıştır (Page, File)
Resim Wikipedia'dan alınmıştır (Page, File)
İnflamatuar bağırsak hastalıklarında en sık görülen göz bulgusu episklerittir.
- Episklerit: Göz beyazının (sklera) lokalize iltihabı. Sklerada küçük bir alanda kızarıklığa neden olur, genellikle oval ve hafif kabarıktır.
- Fliktenüler keratokonjonktivit: Fliktenül; konjonktivada görülen, üstü ülsere küçük kırmızı lenfoid nodüllerdir.
- Üveit: Üveit, gözün iç kısmının (korneanın arkasında kalan uveal sistemin) iltihaplanmasıdır.
Kemikler
İnflamatuar bağırsak hastalığı olanlarda kemik problemleri daha sık görülür. Osteoporoz (kemik erimesi, kalsiyum ve diğer mineral bileşenlerin kaybı nedeniyle kemiklerin giderek daha fazla gözenekli, kırılgan hale geldiği ve kırılmaya maruz kaldığı bir bozukluk) ve osteomalazi (kemik yumuşaması, kemikteki demineralizasyon ve kalsiyumun azalmasından kaynaklanır). Kemik kaybı, enflamatuar sürecin kendisinden, kemik oluşumu için gereken kalsiyumun zayıf emiliminden, süt ürünlerinden kaçınmaktan kaynaklanan düşük kalsiyum seviyelerinden veya steroid ilaç veya sigara kullanımından kaynaklanabilir.
Kalsiyum ve D vitamini takviyeleri, sigarayı bırakmak, ağırlık çalışma, steroidlerden kaçınmak ve ilaç tedavisi tedavide kullanılır.
Böbrekler
İleal hastalığı veya ileal rezeksiyonlu Crohn hastalığı olanlarda kalsiyum oksalat böbrek taşları oluşma riski artmıştır.
Normalde bağırsak lümenindeki oksalat kalsiyuma bağlanır. Kalsiyum oksalat kötü çözünen bir maddedir, emilemez ve gaitayla atılır. İleal hastalığı veya ileal rezeksiyonu olan Crohn hastalığında, yağ emilimi bozulmuştur. Emilemeyen uzun zincirli yağ asitleri lümen içindeki kalsiyumu bağlar. Bu yüzden oksalat kalsiyum yerine sodyum ile birleşir (sodyum oksalat). Sodyum oksalat, suda iyi çözünür ve kolondan geri emilir. Böylece idrardaki oksalat artar (enterik hiperoksalüri). İdrardaki konsantrasyonu artmış oksalat kalsiyumla birleşerek böbrek taşlarını (kalsiyum oksalat) oluşturur.
Crohn hastalığında kalsiyum oksalat taşlarının gelişmesi için, oksalatı emen sağlam bir kolon bulunmalıdır. Bu yüzden, ileostomili hastalarda kalsiyum oksalat taşları gelişmez.
Karaciğer ve Safra Yolları
Resim Wikipedia'dan alınmıştır (Page, File)
Crohn hastalığı olanların yaklaşık üçte birinde safra kesesi taşı (kolelitiazis) oluşur. İleal hastalığı veya ileal rezeksiyonu olan Crohn hastalığında, safra tuzu emilimi bozulur, bu yüzden safradaki safra tuzu oranı düşer, kolesterol oranı yükselir. Böylece safra kesesinde küçük kolesterol taşları gelişir .
Primer Sklerozan Kolanjit (PSC), Crohn hastalarının yaklaşık %2 sinde, ülseratif kolit hastalarının ise yaklaşık %7’sinde görülen nadir bir hastalıktır. Primer sklerozan kolanjitlerin %90’ı inflamatuar bağırsak hastalıklarında gelişir (Bunlarında %80’i Ülseratif kolite, %10’u Crohn hastalığına, %10’u indetermine kolitte gelişir).
Belirtiler arasında yorgunluk, kaşıntı, sarılık ve kilo kaybı yer alır. Tedavi genellikle karaciğer transplantasyonudur ve ursodeoksikolik asit adı verilen bir ilaç da kullanılabilir.
Dolaşım Sistemi ve Kan
- Anemi: Demir, folik asit, B12 eksikliği, kronik hastalık anemisi şeklinde olabilir.
- Tromboemboli: Özellikle iltihabi bağırsak hastalığı aktifken derin ven trombozu ve pulmoner emboli riski artmıştır.