Midenin Fizyolojisi

Mide gıdaları depolar, parçalar ve boşaltır (duodenuma). Bunları sekretuar ve motor fonksiyonları ile yapar.

Sekretuar Fonksiyonlar (Sekresyonlar)

  1. Asit
  2. Pepsin
  3. İntrinsik faktör
  4. Mukus
  5. Hormonlar

Mide Asiti

  • Mide asidi (HCl) gıdaları parçalar. Proteinleri denatüre eder (molekülü açar, unfold) ve peptit bağlarını açığa çıkarır.
  • Mide asidi inaktif pepsinojeni (zymogen, pro-enzim), aktif pepsine dönüştürür (proteazdır). Pepsin proteinleri peptitlere ayırır (peptit bağlarını yıkar).
  • Mide asiti gıdlarla alınan bakterileri yok eder ya da üremelerini durdurur.

Bir genelleme yapacak olursak, fundus ve korpus (proksimal mide) asit üretir, gastrin üretmez. Antrum ise gastrin üretir asit üretmez.

Peki neden ülser cerrahisinde, vagotomiye antrektomi ekleyince çok daha etkili olur ve ülser nüksü azalır, aslında asit üreten bölgeyi çıkarmıyoruz. Bunun cevabı şudur; gastrin hormonu asit salınımına neden olur. Ortamda gastrin yoksa, asit salgılayan hücreler (fundus ve korpus) asit üretmezler ve mide asiti azalır.

Öğünlerde Mide Asidinin Sekresyon Fazları

  • Sefalik faz (Asitin %30’u). Vagal faz da denir. Yemeği düşünme, görme, koklama ve tadına bakmakla başlar.
  • Gastrik Faz (Asitin %60’ı). Gıdalar mideye ulaşınca başlar, mide boşalınca biter.
  • İntestinal Faz (Asitin % 10’u). Gıdalar proksimal ince bağırsağı terk edene kadar sürer.

Öğün Aralarında (İnterprandial) Bazal Asit sekresyonu

Satte 2-5 mEq HCL sekresyonu vardır. Geceleri daha fazladır. Vagotomi ve H2 reseptör blokeri ilaçlar bu salgıyı %75-90 azaltır.

Pepsinojen

  • Mide mukozasından iki tip pepsinojen salgılanır, papsinojen I ve II.
  • Pepsinojen I, fundus ve korpustan salgılanır (asit üreten mide bezlerindeki chief hücrelerden).
  • Pepsinojen II, midenin tamamında salgılanır (hem fundus-korpustaki asit üreten mide bezlerinde, hem de antrumdaki mide bezlerinde).
  • Pepsinojen, asit etkisi ile bölünür ve pepsin ortaya çıkar (pH 2.5 de en aktiftir).

İntrinsik Faktör

  • Parietel hücrelerde üretilir. İntrinsik faktör B12 vitaminine bağlanır. Oluşan bu kompleks terminal ileumdan emilir.
  • Total gastrektomide, pernisiyöz anemide (otoimmun parietal hücre hasarı), Roux en Y gastrik bypass (küçük mide) intrinsik faktör eksikliği nedeni ile B12 yetmezliği ortaya çıkabilir ve parenteral yolla tamamlanması gerekir.
  • Normalda bol miktarda intrinsik faktör üretildiği için, H2 reseptör blokerlerinin kullanılması, intrinsik faktör yetmezliğine neden olmaz.

Gastrik Mukozal Bariyer

Midenin hidroklorik asitten ve pepsinden etkilenmemesi ve kendi kendini sindirmemesi ilginçtir. Peki bu nasıl sağlanıyor, neden ülser olmuyor ya da mide delinmiyor?

  • Yüzeyel mukoza hücrelerinden mukus ve bikarbonat salgısı
  • Hücreler arasındaki tight junctionslar, hidrojen iyonlarının hücreler arası alana girmesine engel olur
  • Yüzeydeki hasar gören epitel hücrelerinin hızlıca değiştirilmesi
  • Zengin kan dolaşımı, dokuya kaçan hidrojen iyonunu hızlıca uzaklaştırır.
  • Tükrük, duodenal ve pankreatik sekresyonlar (bol bikarbonat içerirler yani baziktirler)

Gastrik Hormonlar

Gastrin

  • Antrumdaki G hücrelerinde üretilir, sistemik kan dolaşımı ile mideye tekrar gelir ve asit salınımını-üretimini artırır (endokrin mekanizma). Bu etki en çok gastrik fazda etkilidir. Mide içindeki peptit ve aminoasitler gastrin salınımını ençok artıran faktördür.
  • Mide asiti ise gastrin salınımını inhibe eder. Bu ise parakrin etkiyle olur. Şöyle ki; asit > somatostatin salınımı (D hücreleri) > somatostatin G hücrelerinde gastrin salınımını azaltır.
  • H2 antagonistleri de gastrin salınımını azaltır (dolayısıyla asit salınımı azalır). Çünkü Gastrinin esas etkisi ECL hücrelerinden histamin salgılatması, histaminin de parietal hücrelerde asit üretimine neden olmasıdır.
  • Gastrin gastrik parietal hücrelerde ve diğer gastrointestinal mukoza hücrelerinde trofik etki gösterir.
  • Hipergastrinemi Yapan Durumlar: Pernisiyöz anemi, asit azaltıcı ilaçlar (H2 bloker, proton pompa inhibitörleri), gastrinoma, retained antrum (Bilroth II gastrektomide antrumun artığı kalması) ve vagotomi

Somatostatin

Somatostatin tüm midede bulunan D hücrelerinden salgılanır. Asit azaltıcı etkisi vardır (Parietal hücrelerde asit salınımını, G hücrelerinden gastrin salınımını, ECL hücrelerinden histamin salınımını azaltır). Asit ve vagus uyarısı, somatostatin salınımını azaltır.

Ghrelin

Ghrelin küçük bir peptid hormondur. En çok mideden salgılanır. İştah artırıcı etkisi vardır. Obezite için uygulanan Roux en Y gastrik bypass’ın etkilerinden birinin, midenin çoğunun çıkarılmasına bağı olarak ghrelin hormonunun azalması olduğu düşünülmektedir. Çünkü bu hastalarda iştah da azalmaktadır. Gerçekten başka nedenlerle yapılan gastrektomilerden sonra da hastalarda anoreksi (iştahsızlık) ve kilo kaybı görülmektedir.

Midenin Motor Fonksiyonları

  1. Öğünler arasında mide kendisini temizler.
  2. Gıdaların depolanması (Yemek yiyince mide genişler, özellikle midenin proksimali)
  3. Gıdaların öğütülmesi ve karıştırılması (kimus oluşumu, özellikle midenin distali)
  4. Kontrollü boşalma (Pilor büyük parçaların geçişini, midededeki sıvı içeriğin hızlı boşalmasını ve duodenogastrik reflüyü engeller. Bu nedenle piloroplastiler ve pilorun bypass edilmesi (gastrojejjunostomiler) gıdaların hızlı boşalmasına yani dumping sendromuna neden olabilir. Sıvıların yarısının boşalma hızı 12 dakika, gatıların yarı boşalma hızı 2 saattir. Bu hızlar içeriğin ozmolaritesi ve gıdanın tipine göre değişir (Şeker, yağ, protein içerikleri).

Mide Boşalmasını Hızlandıran İlaçlar (Prokinetik):

  • Metoclopramid (Metpamid ® Ampul, Tablet, Oral sol): Dopamin antagonisti
  • Domperidon (Motilium ® Tablet, Süspansiyon): Dopamin antagonisti
  • Eritromisin (Erythrocin ® tablet): Motilin agonisti
  • Neostigmin (Neostigmin ® ampul): Kolinerjik agonist

< Mide Anatomisi

Peptik Ülser Nedir? >