Akut Pankreatit Tanısı

Akut pankreatit tanısı; tipik karın ağrısı, serum amilaz ve lipazı üst sınırın 3-5 kat artışı ile konur.

Tanı şüpheli ise IV kontrastlı tomografi ya da MR çekilir. Bu üç bulgudan ikisi varsa tanı konur (karın ağrısı, kan amilaz-lipaz artışı, görüntüleme bulguları).

Serum amilazı, akut pankreatit geliştikten birkaç saat sonra yükselir ve genellikle 3-5 gün sonra düşer. Serum lipazı, amilazdan biraz daha geç yükselir ve daha geç düşer, ancak amilazdan daha spesifik ve sensitif bir testitr.

Alkolik pankreatit ve ve trigliserid yüksekliğine bağlı pankreatitte amilaz yükselmeyebilir.

Makroamilazemi: Hastada akut pankreatit olmadığı halde serum amilazı yüksektir. Makroamilaz, anormal immunoglobulinler ile amilazın birleşerek oluşturduğu bir moleküldür. Büyük bir molekül olduğu için böbreklerden uzaklaştırılması da yavaştır. Makroamilazemisi olanların genellikle önemli bir hastalığı yoktur ancak, çölyak, lenfoma, HIV infeksiyonu, monoklonal gamapati, romatoid artrit ve ülseratif kolit göstergesi olabilir.

Akut pankreatit olmadığı halde serum amilazını yükseltenbilen diğer durumlar; glomerüler filtrasyon hızı düşük olan hastalar, tükrük bezi hastalıkları, akut apandisit, akut kolesistit, intestinal obstrüksiyon, iskemi, peptik ülser ve jinekolojik hastalıklardır.

IV kontrastlı BT (intravenöz kontrastlı bilgisayarlı tomografi) veya MR ile tanı kesinleşir. Ancak her hastaya uygulamak yerine, IV kontrastlı BT ve MR’ın, tanının şüpheli olduğu ya da 48-72 saat içinde önemli bir klinik düzelme olmayanlara saklanması en doğrusudur.

Akut Pankreatitte Laboratuvar (Hemogram ve Biyokimya)

• Pankreas Enzimleri.

Pankreas enzimleri bazı istisnai durumlarda artmayabilir.

1. Hiperlipidemi ile oluşan akut pankreatitde amilaz tayini güçleşir.
2. Kronik pankreatiti olanlarda pankreas enzimleri yüksekbulunmayabilir.Bu durumda idrar amilazı daha değerlidir. İdrarda amilaz atılımı pankreatitk inflamasyonun başlamasıyla artar.24 saatlik idrarda 5000 IU üzerinde ise pankreatit için patognomoniktir.

• Lökosit genellikle 12000 civarındadır.
• Karaciğer fonksiyon testleri genellikle normaldir.
• Serum bilirubinleri < 2mg/dl dir. Daha yüksek düzeyler beraberinde bir tıkanma sarılığını gösterir

Akut Pankreatit Görüntüleme (Radyoloji)

Ayakta Direkt Karın Grafisi

• Sentinel Loop: İnflamasyonun olduğu yerdeki lokal paralitik ileusa bağlı ince bağırsak hava sıvı seviyesi görülmesidir.
• Kolon cut-off sign; proksimal kolonıun, splenik fleksura ya da sigmoid kolona kadar distandü olması, bu seviyede hava sıvı seviyesi görülmesi - gazın kesilmesidir. Pankreastaki inflamasyonun transvers kolon mezosu ve splenofrenik ligamandan (retroperitoneal bilgede) aşağıya doğru ilerlemesine bağlıdır.

Akut Pankreatitte USG (Ultrasonografi)

• Bağırsak gazı nedeniyle pankreas görülemeyebilir. Pankreas görülürse ödemli ve hipoekoiktir. Peripankreatik sıvılar ve kolleksiyonlar anekoik olarak görülür (siyah). Nonhomojen kolleksiyonlar (internal ekolar) kanama ya da enfeksiyon göstergesi olabilir. Psödokistler düzgün sınırlı (yuvarlak, oval) anekoik kolleksiyonlar olarak görülür. Apseler da düzensiz sınırlı, içinde ekojeniteler bazan hava içeren kolleksiyonlar olarak görülür.

Akut Pankreatitte BT

• IV (intravenöz) kontrastlı BT (bilgisayarlı tomografi) genellikle standart olmakla birlikte oral kontrast ya da su içirilerek negatif kontrastlı çekimler de tercih edilebilmektedir. IV kontrast pankreas beslenmesi ve nekrozun gösterilmesi için gereklidir, bağırsak duvarları da kontrastlandığı için de avantajlı ve yeterlidir. Her ne kadar akut pankreatitte BT çekimi için belirlenmiş endikasyonlar varsa da günümüzde hastayı cerrah görmeden önce, acil hekimlerinin hemen her zaman tomografi çektirildiği bir vakıadır. Eğitim açısından BT endikasyonlarını sayacak olursak; tanının şüpheli olması (ayırıcı tanı), şiddetli akut karın bulguları ve ciddi distansiyon, ateş, lökositoz, ranson >3, APACHE-II >8, 48 saat içinde önemli klinik düzelme olmaması.
• Akut pankreatitin Tipik BT (Bilgisayarlı Tomografi) Bulguları Nelerdir?
  • Pankreasta difüz boyut artışı (ödem), heterojenite, peripankreatik yağlı dokuda kirlenme, intraperitoneal - retroperitoneal sıvı kolleksiyonları
  • Akut pankreatit komplikasyonları; psödokist, apse, nekroz, venöz tromboz (splenik ve portal ven) ve buna bağlı gastrik varisler, psödoanevrizma ve kanama.
  • Psödokistler oval ya da yuvarlak, sıvı dansitesindeki kolleksiyonlardır.
  • Pankreas apsesi; kalın duvarlı, yoğun içeriklidir (pü), hava kabarcıkları içerir. Apse (pü) den kesin emin olabilmel için ince iğne aspirasyonu yapılır.
  • Nekrotik pankreas dokusu kontrast tutmayan alanlar olarak görülür.