Hashimoto Tiroiditi (Hashimoto Hastalığı, Kronik Otoimmun Tiroidit, Kronik Lenfositik Tiroidit, Struma Lymphomatosa)

Hashimoto tiroiditi ya da hastalığı, hem en sık görülen tiroidit dir, hem de hipotiroidinin en sık nedenidir.

Hashimoto tiroiditi, bağışıklık sistemimizin (immun sistem), tiroidimize saldırdığı bir hastalıktır (otoimmun hastalık). Tiroid bezi boynumuzun ön kısmında, adem elmasının altında yer alan, tiroid hormonlarını salgılayan bir bezdir (endokrin bez).

Tiroidit, tiroid bezinde inflamasyonunun olduğu (iltihabi reaksiyon) başlıca 8-10 hastalıktır. Tiroiditler; ağrılı tiroiditler ve ağrısız tiroiditler olarak ikiye ayrılabilir. En bilinen ve en sık görülen tiroidit, Hashimoto tiroiditi dir. Hashimoto tiroiditi ağrısız bir tiroidit tir. Hashimoto hastalığının ilerleyen döneminde genellikle tiroid hormonu yetmezliği (hipotiroidi) gelişir (Hashimotonun önemi burada yatar!). Hashimoto tiroiditi, dünyada hipotiroidinin en sık nedenidir (iyot yetmezliği olmayan yerlerde).

Hangi faktör tiroiditi başlatırsa başlatsın, ortaya çıkan tiroid enflamasyonu (iltihabi reaksiyon), tiroid foliküllerine (dokusuna) zarar verir. Tiroid folikülleri içinde depolanan tiroglobulin (proteindir) de parçalanır (proteoliz). Tiroid hormonları, tiroglobuline bağlı halde bulunur. Sonuç, olarak bol miktarlarda tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) kana karışır, yani hipertiroidizm ortaya çıkar. Hipertiroidizm, tiroglobulin depoları tükenene kadar devam eder. Aslında yeni hormon sentezi de durmuştur. Çünkü hem foliküler hücreler hasarlıdır, tiroid hormonu üretemez, hem de TSH (tiroid stimülan hormon) baskılanmıştır (T3, T4 arttığı için).

Hashimoto hastalığı genellikle progresiftir (foliküllerdeki hasar sürekli ilerler) ve kalıcı hipotiroidiye neden olur.

Tiroid Hormonları Ne İşle Yarar?

  • Tiroid hormonları metabolizma hızını artırır. Glikojenolizi arttırır, hepatik glukoneogenezi artırır, bağırsaktan glikoz absorbsiyonunu artırır, kolesterol sentez ve yıkımını artırır.
  • Birçok organın çalışmasına etki eder. Kalpte pozitif inotrop ve kronotropik etki eder, gastrointestinal motiliteyi artırır, kemik ve protein turnoverini (ciro) artırır. Hipertiroidi (tiroid hormonlarının fazla olması) de diyare, hipotiroidi de (tiroid hormonlarının az olması) konstipasyon olur.
  • Tiroid hormonları çocuklarda büyüme ve beyin gelişimi için gereklidir (fetal dönem dahil).

Hashimoto Hastalığının Neden Olduğu Hipotiroidinin Önemi Nedir?

Hipotiroidi, halk arasında tiroid bezinin az çalışması olarak bilinir. Yukarıdaki bilgilerden de anlaşılacağı gibi, tiroid hormonunun az salgılanması çocukluk çağında olursa (konjenital hipotiroidi) büyüme-gelişme geriliğine ve zeka geriliğine neden olur (cretinism, kretenizm).

Erişkinde hipotiroidi, yorgunluk, güçsüzlük, kilo alımı, üşümeye neden olur (metabolizmanın yavaşlaması). TSH artarak tiroid bezinin daha çok hormon salgılamasını sağlamaya çalışır, bu da tiroid bezinin büyümesine yani guatra neden olur. Hipotiroidi tedavi edilmez ve daha da ilerlerse bütün vücutta ödeme neden olur (miksödem). Bu aşamada tansiyon düşer, solunum yavaşlar, vücut sıcaklığı düşer ve hasta komaya girebilir.

Hashimoto Hastalığının Tarihçesi

Japon Doktor Hakauro Hashimoto (1881-1934) hastalığın belirtilerini ve patolojisini ilk olarak 1912 yılında bir Alman tıp dergisinde yayınlatarak tanımlamıştır. Bu makalede Dr. Hashimoto’nun hastalığa verdiği isim “struma lymphomatosa” dır (struma=tiroid dokusu, lymphomatosa=dokuda her yerde lenfositlerin bulunması (lenfosit, bir lökosit (beyaz küre) çeşididir). Hashimoto hem hastalığın kliniğini açıklamış hem de bizzat kendi incelediği patoloji bulgularını paylaşmıştır.

Hashimoto Tiroiditi Etyopatogenezi (Oluş Nedeni ve Biçimi)

  • Hashimoto tiroiditinde ailesel (genetik) yatkınlık bulunur. Yani bazı ailelerde daha sık görülür. Başka bir deyişle kan bağı olan akrabalarınızda Hashimoto tiroiditi varsa sizde de gelişme riski normale göre yüksektir.
  • Graves hastalığı Hashimoto hastalığına dönüşebilir, tersi de olabilir (Graves hastalığında da ailesel yatkınlık bulunur).

Hashimoto Tiroiditi Patolojisi

  • Hashimoto tiroiditinin diğer bir adı Kronik Lenfositik Tiroiditin de ima ettiği gibi tiroid dokusunda yaygın B lenfosit infiltrasyonu (istilası) bulunmaktadır. Bizzat tiroid bezindeki bu B lenfositler, tiroglobulin ve tiroid peroksidaz’a karşı antikor oluşturur (bazı hastalarda TSH reseptörüne karşı da antikorlar oluşur).
  • Hashimoto hastalığında anti-tiroglobulin antikorlar (%80-90) ve anti-tiroid peroksidaz antikorları (%90-100) bulunur (anti TSH antikorları %10-20).
  • Bu antikorlar, hem kompleman sistemini aktive ederler, hem de T lenfositleri tiroid dokusu ve hücrelerine karşı duyarlı hale getirir (aktive eder-uyarır). Böylece sitotoksik T hücreleri, antikor > kompleman aracılı sitotoksisite, tiroid dokusunda-hücrelerinde hasara neden olur.
  • Genetik yatkınlık
    • Ailesel yatkınlık bulunur, Graves hastalığı olan ailelerde de Hashimoto hastalığı riski artmıştır
    • Kardeşlerde Hashimoto tiroiditi riski %20 nin üzerindedir
    • Tek yumurta ikizlerinde Hashimoto tiroiditi riski %30-60 dır
    • Down ve Turner sendromunda Hashimoto tiroiditi riski artmıştır
    • Tüm otoimmun hastalıklarda olduğu gibi, kadınlarda Hashimoto tiroiditi riski, erkeklerden fazladır

Hashimoto Tiroiditi Kliniği

  • Hashimoto tiroiditi kadınlarda 7 kat daha sıktır. En çok orta yaşlarda görülür (50 li yaşlar).
  • Hastanın akrabalarında da genellikle bir otoimmun hastalık bulunur (Otoimmun hastalık, tiroidde veya başka organ sistemiyle ilgili olabilir.)
  • Hashimoto’nun 1912 yılında ilk tanımladığı hastada hem guatr hem de yoğun lenfosit infiltrasyonu vardı. Günümüzdeki bilgi birikimine göre çoğunlukla guatr oluşmakla birlikte, tiroid bezi büyümeyebilir, hatta tiroid bezi atrofik olabilir. Hipotiroidi de genellikle gelişmekle birlikte, gelişmeyedebilir. Hipotiroidi de iki türlü olur
    • Subklinik Hipotiroidi: TSH artmış ama tiroid hormonları normaldir, tiroid antikorları pozitiftir.
    • Klinik Hipotiroidi (Overt, Aşikar): Hem TSH artmış hem de T3, T4 azalmıştır. Hashimoto tiroiditi olan hastaların her sene %5’inde klinik hipotiroidi gelişir. Çünkü hastalık progresif tir bu yüzden hipotiroidi de progresif ve kalıcıdır.
  • Hipotiroidiye Bağlı Bulgular: Yorgunluk, kilo alma, soluk ve ödemli yüz, soğuğa tahammülsüzlük (üşüme), eklem ve kas ağrısı, kabızlık, kuru ve incelmiş saçlar, ağır ve düzensiz menstürasyon (adet), depresyon, panik bozukluk, bradikardi (yavaşlamış kalp hızı), kadınlarda kısırlık ve düşük.
  • Hashitoxicosis (Haşitoksikoz): Hastalığın başlangıcında tiroid dokusundaki (foliküllerde) bozulma ve parçalanma neticesinde, tiroid bezinden kana fazlaca tiroid hormonu karışır. Bu da geçici bir hipertiroidiye neden olur.
  • Hashimoto hastalığında başlangıç dönemlerinde, hipotiroidi gelişmesine rağmen, paradoksal olarak radyoaktif iyot uptake artabilir. Çünkü tiroid bezi hormon üretme kapasitesini yitirmekle beraber, iyot tutma özelliğini henüz kaybetmemiştir.
  • Tiroid Bezinde Büyüme: Bazı kaynaklara göre tiroid bezinde her zaman büyür. Bazı kaynaklara göre ise tiroid bezi bazan büyür. Tiroid bezinin büyümesi de iki farklı nedene bağlanır:
    1. Guatr yani Tiroid Bezi Hiperplazisi: Hipotiroidiye yanıt olarak TSH artar (hipofizden salgılanır) bu da tiroid bezini büyütür.
    2. Lenfosit infiltrasyonu.

Hashimoto Tiroiditinde Laboratuvar ve Tiroid Hormonları

  • Tiroid Hormonları: Hastalığın başlangıcında geçici bir hipertiroidi olabilir, zaman geçtikçe ve tiroiddeki hasar arttıkça önce subklinik hipotiroidi sonra da klinik hipotiroidi gelişir.
  • Antikorlar: Hashimoto hastalığında anti-tiroglobulin antikorlar (%80-90) ve anti-tiroid peroksidaz antikorları (%90-100) bulunur. Anti TSH-reseptör antikorları %10-20 oranında pozitiftir.

Hashimoto Tiroiditinde Görüntüleme

  • Ultrasonografi: Bulgular tiroiditin evresi ve ağırlığına göre değişir.
    • En sık difüz olarak büyümüş ve parankim ekojenitesi heterojen tiroid bezi görülür.
    • Zürafa Paterni (Giraffe Pattern): Mikronodüller çevresinde ekojen septasyonlar.
    • Doppler USG: Normal ya da azalmış kanlanma.
    • Reaktif olarak büyümüş servikal lenf nodları (Yağlı (ekojen) hiluslu, eni boyundan küçük, düzgün kenarlı)
  • Radyoaktif İyot Uptake
    • Erken evrede artabilir
    • İlerleyen dönemde tek yada multipl azalmış uptake bölgeleri (cold spots)

Hashimoto Tiroiditi Tanısı

  • Tanı genellikle serumda yüksek seviyelerde anti-tiroid peroksidaz antikorlarının (TPOAb) saptanmasıyla konur. Ancak seronegatif Hashimoto tiroiditi de mümkündür.
  • Hastaların %90 ında tiroid antikorları pozitiftir. Bu yüzden genellikle biyopsiye gerek kalmaz.
  • Hashimoto hastalığında tedaviye rağmen antitiroid antikorlar yıllarca yüksek kalabilir.
  • İlerleyen dönemde hemen her zaman hipotiroidi gelişir.

Hashimoto Tiroiditi Tedavisi

  • Hashimoto tiroiditinin tedavisi yoktur. Yani hastalık ortadan kaldırılamaz.
  • Tiroid hormon replasmanı: Hastaya tiroid hormonu verilmesi tiroid bezinin daha da büyümesini engeller, çoğu vakada da tiroid bezi küçülür.
  • Hasta kalan ömrü boyunca hormon replasmanı tedavisi almak zorundadır
  • İlaç dozu TSH normal düzeyde olacak şekilde ayarlanır.
  • Genellikle günlük tek tablet ilaç yeterlidir (100 mikrogram).

Hashimoto Tiroiditi Prognozu (Hastalığın Seyri)

  • Hastalık progresiftir (ilerleyicidir) ve her sene hastaların %5 inde klinik hipotiroidi gelişir.
  • Nadiren Hashimoto hastalığı, Graves hastalığına dönüşür.

Hashimoto Tiroiditi Komplikasyonları

Tedavi edilmezse, Hashimoto hastalığının yol açtığı, hipotiroidizm, aşağıdaki sağlık sorunlarına yol açabilir.

  • Guatr: Tiroidin daha fazla hormon salması için sürekli uyarılması, bezin büyümesine (guatr) neden olur.
  • Kalp Sorunları: Hashimoto hastalığında ortaya çıkan hipotiroidi, LDL kolesterol artışına neden olur (low density lipoporptein, LDL, kötü kolesterol). Hipotiroidizm kalbin büyümesine ve kalp yetmezliğine yol açabilir.
  • Mental Problemler (Zihinsel): Depresyon, Hashimoto hastalığının erken döneminde ortaya çıkabilir ve zamanla artabilir. Hashimoto hastalığı hem erkeklerde hemde kadınlarda libido azalmasına (cinsel istek) neden olabilir.
  • Myxedema (Miksödem): Uzun süre devam eden, ciddi hipotiroidinin bir komplikasyonudur. Ciltte mukopolisakkarit birikimi ile gode bırakmayan bir ödeme neden olur (basınca çukurlaşmayan). Miksödem en çok bacak (pretibial miksödem), kol ve yüzde (periorbital) görülür. Miksödem kelimesi cilt bulgularını çağrıştırsa da aslında kronik ve ciddi hipotiroidi anlamında da kullanılır. Miksödemde (ciddi hipotiroidide), cilt bulgularından daha önemlisi yavaşlamış konuşma, mental yavaşlama, uyuşukluk, uykuya meyil ve en sonunda koma ve mortalite (ölüm) ortaya çıkar (miksödem koması).
  • Doğumsal Defektler: Hashimoto hastalığının neden olduğu hipotiroidizmli annelerden doğan bebekler, sağlıklı annelerden doğan bebeklerden daha yüksek doğumsal defekt riski taşır. Bu bebekler, entelektüel (zeka) ve gelişimsel sorunlara daha yatkındırlar. Hipotiroit gebeliklerde yarık damak gelişimi daha sıktır. Hipotiroidi gebeliklerle bebeklerde kalp, beyin ve böbrek problemlerinde de bir artış görülür.

< Palpasyon - Travma Tiroiditi

Sessiz Tiroidit >