Adjuvan
Adjuvan, yardımcı, destekleyici, ek, tamamlayıcı, güçlendiren anlamlarına gelir. Adjuvan tedavi esas tedaviden sonra uygulanır (örneğin, kanserde cerrahiden sonra nüksü azaltmak için). Neoadjuvan tedavi ise esas tedeviden önce uygulanır (örneğin kanserde tümörü küçültmek ve cerrahiyi kolaylaştırmak için).
Adjuvan kelimesi tıpta en çok kemoterapi ve radyoterapi ile ilgili kullanılır. Örneğin meme kanserinde adjuvan kemoterapi, cerrahi sonrası uygulanan kemoterapidir (mastektomi ya da meme koruyucu cerrahi sonrası). Yine meme kanserinde ameliyat sonrası uygulanan radyoterapi, hormonoterapi, hedeflenmiş tedavi ve biyolojik tedavilerde adjuvan tedavidir.
Meme kanserinde neoadjuvan kemoterapi, lokal ileri tümörlerde ameliyattan önce uygulanır (evre 3; büyük tümör ama metastaz yapmamış). Böylece tümör küçülür, hem ameliyat hem de ileri dönemdeki nüks azalır. Adjuvan ve neoadjuvan radyoterapi de aynı gerekçelerle uygulanır.
Kelimenin Kökeni: Latince “adjuvare”, yardım eden , güçlendiren demektir.
Tıbbi Literatürde Adjuvan
1) Kanser Kemoradyoterapisi: Esas tedaviye ek olarak kullanılan tedavi rejimini ya da rejimlerini ifade eder.
- Meme kanserinde olduğu gibi, esas tedavi olan cerrahiye ek olarak uygulanan adjuvan kemoterapi, adjuvan radyoterapi gibi.
- Esas tedavi protokolünün (cerrahi) etkinliğini genişletmek için eklenen tedavi rejimidir.
‘‘Adjuvan kemoterapi uygulaması , meme kanserli hastalarda sağ kalımı arttırmaktadır.’’
Kanser cerrahisi sonrası nüksü önlemek amacıyla mikroskobik düzeyde kalmış olan tümör hücre/dokularını tedavi etmek için uygulanan tedaviyi ifade eder.
- Rektum kanserinde adjuvan kemoradyoterapi
- Kolon kanserinde adjuvan kemoterapi
2) Farmakoloji: İlacın asıl etkisini fizyolojik ya da kimyasal olarak arttırmak ya da tedavideki yan etkilerden korumak için kullanılan molekül. Bazı örnekler;
Amifostin; kanser kemoterapisi yan etkilerine karşı vücudu korur.
Aluminyum bileşikleri; aşıların immün cevap etkisini arttırarak etkinliğini arttırır.
3) İmmünoloji: Özellikle aşılarda antijenin antikor oluşturma etkisini arttırmak için ilave edilen yapılardır. Bileşik, molekül yada atenüe mikroorganizma yapısında olabilirler.
Bilinen adjuvan etkiye sahip ve bazılarının halen aktif olarak aşılarda kullanıldığı adjuvanlara örnekler; MF59, AS03, AS04, Alum, Vibrio cholerae (kolera) toksini, Escherichia colinin ısıya dayanıksız enterotoksini, Sitokinler (IL-6, IL-12, IL-15, IL-18, IL-21).
Yazan: Yrd. Doç. Dr. Bekir Sarıcık
« Return to Dictionary