Fasya
Fasya, fasia, fascia; dar manada kas ve iç organları saran veya bağlayan bağ doku. Geniş manada tüm dokuları bir arada tutan 3 boyutlu, örümcek ağına benzer biyolojik bir kumaştır.
Fasya (fascia) Latince‘den gelir, “bant” demektir. Fasya (fascia) gerçekten de bazen bant şeklinde bazen de tabaka şeklinde bir bağ dokusudur. Primer olarak kollajen proteininden oluşur.
Fasya (fascia) kas dokularına şeklini verir, sarar. Kasları ve organları birbirinden ayırır. Cilt, fasya tabakasına yapışıktır.
Fasya (Fascia) Çeşitleri Nelerdir?
Fasyanın anatomik yerine ve görevine göre çeşitleri şunlardır; yüzeyel fasya, derin fasya ve visseral fasya (parietal fasya).
Yüzeyel Fasya
Yüzeyel fasiya derinin en alt tabakasıdır. Retiküler dermis katmanına entegre olur. Vücudun hemen tamamında bulunur.Yüzeyel fasya, areolar ve yağlı adipoz bağ dokusundan oluşur. Bu yüzden, yüzeyel fasyaya günlük pratikte ciltaltı yağ dokusu da denmektedir. Şu dokulardaki yüzeyel fasya yağ dokusu içermez; göz kapağı, kulak, skrotum, penis ve klitoris.
Karın Duvarının Yüzeyel Fasyası (Camper ve Scarpa Fasyaları): Camper Fasyası, cilt altı yağlı doku da denir. Karın üst kısmında ince, alt kısmında daha kalındır. Yüzeyel fasyanın yüzeyel tabakasıdır. Scarpa Fasyası: Zar yapısında (membranöz) olup çok az yağ içerir ya da hiç içermez. Göbeğin altında başlar, uylukta devam eder. Karın yüzeyel fasyasının derin tabakasıdır.
Derin Fasya
Derin fasiya, kasları saran ve kas gruplarını birbirinden ayıran fasyadır, aponevroz da denir. Esneklik ve sağlamlık için bolca elastin içerir. Derin fasya temel olarak avaskülerdir bu yüzden nekrotizan fasiit kolayca yayılır (anaerobik bakteriler!). Derin fasyia örnekleri, eksternal oblik kas aponevrozu, rektus kılıfları, fasya lata, Buck fasyası.
Visseral Fasya
Visseral fasyaya subseröz fasya da denir. Organları ve boşlukları sarar, organları asar. Organları saran visseral fasyayı organın derisi gibi düşünebiliriz. Visseral fasya örnekleri; kalbi saran perikard, beyini saran meningsler (beyin zarı), akciğeri saran plevra, karın boşluğunu saran periton.
Karın içindeki organları-yapıları birbirine bağlayan yoğunlaşmış visseral (periyetal) fasya uzantıları, ligament olarak adlandırılır. Karındaki bazı ligamentleri de fasya ağırlıklı ligamentler ve peritoneal ligamentler olarak sınıflandırabiliriz.
- Fasya ağırlıklı ligamentlere örnek olarak karaciğerin asıcı bağlarını verebiliriz; sağve sol traianguler ligaman (ligament), falsiform ligaman (ligament), round ligaman (Ligamentum Teres Hepatis; falsiform ligamanın serbest kenarıdır, içinde umblikal ven kalıntısı bulunur).
- Peritoneal ligamentler: Küçük omentum, hepatogastrik ligaman, herpatoduodenal ligaman, gastrofrenik ligaman (frenogastrik), gastrosplenik ligaman (ligament) (büyük kurvatür-dalak hilusu), büyük omentum, gastrokolik ligaman (ligament), splenorenal ligaman (ligament)
Ligamentler, Aponevrozlar ve Tendonlar
Ligamentler, aponevrozlar (kas kılıfı) ve tendonlar, bant şeklindeki fasya yapılarıdır ancak günlük pratikte fasya olarak adlandırılmazlar. Fasyanın temel yapı taşı olan kollajen lifleri, fibroblast denen hücreler tarafından üretilirler. Ligamentler (bağlar) özellikle eklemlerde, iki kemiği birbirine bağlar. Tendonlar ise kası kemiğe bağlar.
Nomina Anatomica (1955-1997) ve Terminologia Anatomica (1997-halen)’ya Göre Fasyaların Sınıflandırılması. |
|||
|---|---|---|---|
NA 1983 |
TA 1997 |
Tanım |
Örnek |
| Yüzeyel Fasya | Fasya olarak kabul edilmez | Ciltaltı ile kaslar arasındaki fasya | Camper fasyası (yüzeyel, yağlı)
Scarpa fasyası (derin, bağ dokusu) |
| Derin Fasya | Kasların fasyaları | Kas, kemik sinir ve damarları saran ve birbirinden ayıran fasyalar | Transvers fasya |
| Visseral Fasya | Visseral fasya, parietal fasya | Organları saran ve asan fasyalar | Perikard, hepatoduodenal ligament, splenokolik ligament |
Fasya mı, Fasia mı, Fascia mı?
Latince: “fascia” (tekil), “fasciae” (çoğul), “fascial” (sıfat).
İngilizce: “fascia”
Türk Dil Kurumu’na göre: “fasya”
Google; “fasya“, ve “fasia” kelimelerini tek kelime olarak görmemektedir. Fasya taratıldığında, ulaşılan yazıların hemen tamamı Türkçe’dir. Fasia taratıldığında, bu kelimenin kullanıldığı Türkçe yazılar gösterilmekle birlikte başka dillerde yazılar da çıkmaktadır. Fascia kelimesi taratıldında ise, Türkçe birkaç yazı dışında hemen tamamı ingilizce olan yazılar indekslenmektedir.
Wikipedia Türkçe’de bu konu ile ilgili makale bulunmuyor.
Buna göre Türkçe yazılarda en mantıklı seçim “fasya” kelimesidir.